Atatürk'ün İleri Görüşlülüğü

1. ATATÜRK’ÜN İLİM VE TEKNOLOJİYE ÖNEM VERMESİ

Atatürk’ün temel inanışlarından ve onun düşünce sistemi olan Atatürk'çülüğün unsurlarından biride; ilmin ve aklın rehberliği altında sürekli çağdaşlaşmadır. Başka bir terim ile ; her çağın ilim ve teknolojisinin rehberliği ve getirdiği yeniliklerin ışığı altında toplumun “çağdaşlaşma - modernleşmeyi”  sürdürmesidir.

Atatürk bilim ve teknolojinin önemini; “Dünyada her şey için, medeniyet için, hayat için, başarı için en gerçek yol gösterici ilimdir, fendir. İlim ve fennin dışında yol gösterici aramak gaflettir, cehalettir, doğru yoldan sapmaktır.”  sözleri ile vurgulanmıştır.

Türk milletini geri bırakan sebep; Cumhuriyet devrine kadar gerçek anlamda bilim ve teknolojiyi izleye bir dönemin yaşanmamış olmasıdır. Bu nedenle Türk  Milletinin medeni, çağdaş ve müreffeh millet olarak varlığını yükseltmek dinamik idealini kendisine gösteren Atatürk; bu ideale ulaşmakta, bilim ve teknolojinin önemini belirtmiş “Bu millete gideceği yolu gösterirken ,dünyanın her türlü ilminden, buluşlarından,ilerlemelerinden  istifade edelim" demiştir.

Atatürkçülük’te; akılcılığın temeli olan bilim ve teknoloji her alanda esas alınmalıdır. Zira Atatürkçülük, ilerlemenin temeli olan çağdaş bilim ve teknik esaslarının, her alanda rehber kabul edilmesini gerektirir. Bilim ve teknolojide ileri olmak , her türlü mücadelede başarılı olmanın başlıca koşuludur. Bu amaçla bütün faaliyetler  bilim ve teknoloji temeline oturtulmalı, bilim ve teknolojinin hudutları daima  genişletilmelidir.

Atatürk büyük Nutkunda Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasında temel prensip olarak bilim ve tekniğin esas alındığını dile getirmiş ve ayrıca; “Milletimizin siyasi,sosyal hayatında ,milletimizin fikri terbiyesinde  de rehberimiz ilim ve fen olacaktır.” demek  sureti ile bilim ve teknolojinin kullanılacağı diğer alanları da göstermiştir.

Medeni  dünya hızla değişmekte ve gelişmektedir. Bu değişiklik ve gelişmelere  uymak gerekir. Uygarlık yolunda başarının gelişme ile mümkün olduğunu kabul eden Atatürk; “Hayat ve geçime egemen olan kuralların zaman   ile değişme , gelişme ve yenilenmesi zorunludur. Medeniyetin buluşlarının , tekniğin harikalarının dünyayı değişiklikten değişikliğe  uğrattığı  bir devirde asırlık köhne zihniyetlerle , geçmişe bağlılık ile varlığın korunması  mümkün değildir.”  demiştir.

Atatürk’e göre, cehalet ve taassuptan uzak, ilme ve akılcılığa dayanan uygarlık yolu, toplumlar için zorunlu bir yoldur. Çünkü; “Medeniyet öyle kuvvetli bir ateştir ki, ona ilgisiz kalanları yakar, yok eder.”  “Uygar olmayan insanlar ve toplumlar daima uygar olanların ayakları altında kalmaya mahkum olacaklardır. Oysa Atatürk, Türk Milletinin, karakter, çalışkanlık , zeka , milli birlik özelliklerinin yanısıra  ilerleme ve medeniyet yolunda, yürümekte olduğunu  elinde ve kafasında tuttuğu meşale müspet  ilim” olduğu için , Türk Milletinin  bu uygarlık yarışını kazanacağına inanmaktadır.

2. ATATÜRK’ÜN BİLGİ, BİLİM VE FEN İLE İLGİLİ SÖZLERİ

Dünyada her şey için, yaşam için, başarı için en gerçek yol gösterici bilimdir, fendir. Bilim ve fennin dışında yol gösterici aramak aymazlık, bilgisizlik, doğru yoldan çıkmışlıktır. Yalnız bilimin ve fennin yaşadığımız her dakikadaki evrelerinin gelişimini anlamak ve ilerlemelerini izlemek koşuldur. Bin, iki bin, binlerce yıl önceki bilim ve fen dilinin çizdiği genel kuralları, şu kadar bin yıl önce bugün aynı biçimde uygulamaya kalkışmak, elbette bilim ve fennin içinde bulunmak değildir. (1924 ; S.D.  II )

"Ülkemizin en bayındır, en latif, en güzel yerlerini üç buçuk yıl kirli ayaklarıyla çiğneyen düşmanı yenen zaferin sırrı nerededir bilir misiniz? Orduların  yönetiminde, bilim ve fen ilkelerini kılavuz edinmektir. Ulusumuzu yetiştirmek için temel olan okullarımızın, yüksek okullarımızın kurulmasında aynı yolu izleyeceğiz".
"Evet; ulusumuzun siyasal, toplumsal yaşamında ulusumuzun düşünce bakımından eğitiminde de kılavuzumuz bilim ve fen olacaktır". (1922;  S.D. II ) 

"Ülkemiz içinde uygar düşüncelerin, çağdaş ilerlemelerin bir an yitirmeksizin yayılması ve gelişmesi gerektir. Bunun için bütün bilim ve fen adamlarının bu konuda çalışmayı bir namus borcu bilmesi gerekir.
Öğretmenlerimiz, ozanlarımız, edebiyatçılarımız ulusa bu felaket günlerini ve onun gerçek nedenlerini açık ve kesin olarak yazıp söyleyecekler, bu kara günlerin dönmemesi için dünya yüzünde uygar ve çağdaş bir Türkiye’nin varlığını tanımak istemeyenlere, onu tanımak zorunda olduğumuzu anımsatacaktır". (1922 / M.E.D.B. )
"Gözlerimizi kapayıp , yalnız yaşadığımızı varsayamayız. Ülkemizi bir çember içine alıp dünya ile ilgilenmeksizin  yaşayamayız. Tersine gelişmiş, uygarlaşmış bir ulus olarak uygarlık alanının üzerinde yaşayacağız: bu yaşam ancak bilim ve fenle olur. bilim ve fen nerede ise oradan alacağız ve ulusun her bireyinin kafasına koyacağız. Bilim ve fen için bağ ve koşul yoktur". (1922; S.D.  I )

3. ATATÜRK’ÜN İLERİ GÖRÜŞLÜLÜĞÜ

Bu özelliğin apaçık bir belgesini, çoğunluğunu Türklerin teşkil ettiği bölgeler üzerinde kurmayı düşündüğü Türk Devleti ‘nde buluyoruz. Bu, aynı zamanda  O’nun, jeopolitik ve stratejik alanlarda da ne büyük bir güç olduğunu göstermektedir.

Atatürk, Birinci dünya Savaşının sonunu daha başından görebilmiştir. Bu nedenle de gelecekte Türk milletinin kaderi ile Türk topraklarının kurtuluşu için alınacak tedbirleri düşünmüştür. Suriye cephesinde Yedinci Ordu Kumandanıdır. Antep‘e gitmekte olan Ali Cenani Bey’e : “... Teşkilat yapın. Milli bir kuvvet meydana getirin. Kendinizi savunun. Ben istediğiniz silahı veririm” der . Aslında bütün bu neticeleri, daha 1917 yılında, Sadrazam Talat Paşa’ya ve Harbiye  Nazırı Enver Paşa’ya  ünlü raporu ile bildirmiştir.

Arkadaşı Ali Fuat Cebesoy’a da: “... Padişah artık kendi tahtını düşünecektir. Bundan sonra millet kendi hakkını kendi savunacaktır. Bizim ve ordunun ona yardım etmemiz, yol göstermemiz gerekir”  diyecektir.

31 Ekim günü Yıldırım Ordular Grubu Kumandanlığını Alman generalinden devralırken, Alman generalinin: “... Yenildik. Bizim  için her şey bitti.” ifadelerine karşı: “Savaş müttefiklerimiz için bitmiş olabilir. Ama bizi ilgilendiren savaş, kendi İstiklalimizin Savaşı ancak şimdi başlıyor.” Cevabını verir.

Atatürk’ün derin ve uzak görüşlülüğünün bir güzel örneğini de  İkinci Dünya Savaşını  önceden bilmesinde görürüz. Adeta kehanete varan bir görüştür bu. Şöyle ki Atatürk, 1932 yılı Eylül’ünde ünlü Amerikan generali Mac Arthur ile bir görüşme yapar. Dünyanın, özellikle Avrupa Devletlerinin iyi yolda olmadıklarını, adeta bir savaşı çağırdıklarını sebepleriyle açıklar. İkinci Dünya Savaşının 1940–1945 yılları arasında cereyan edeceğini söyler. 

Avrupa ‘nın kaderinin Almanya’nın elinde bulunduğuna işaret eder. Sonra da : “... Fransızlar  artık güçlü bir orduyu kurmak yeteneğinden yoksundurlar. İngilizler bundan böyle adalarının  savunmaları için  Fransızlara güvenemezler. İtalyanlar savaşın dışında kalabilecek olsalar, savaş sonrası barışta önemli bir rol oynayabilirler. Ama, Musollini’ nin ihtirası yüzünden bunu yapamayacaklardır. 

Böylece Almanlar, İngiltere ve Rusya dışında bütün Avrupa’yı işgal edeceklerdir.
Amerika’nın tarafsızlığını koruması mümkün olmayacaktır. Savaşa katılacaklardır. Bu katılma ile de Almanlar mağlup olacaklardır. Fakat savaşın asıl galibi, ne Amerika ne İngiltere olacaktır. 

Sovyet Rusya savaşın galibi olacaktır. Biz Türkler, bu tehlikeyi diğer bütün milletlerden çok daha iyi görmekteyiz. Çünkü yakın komşumuzdur. Çünkü, onlarla çok savaştık. Çünkü Batı’nın farkına varmadığı bir politika uygulamaktadır. Yalnız, Avrupa için değil, Asya için de büyük tehlikedirler.”

Gerçekten zamanı  bu derece şeffaf gören büyük Atatürk ‘ün, bu derecede uzağı görebilmesi onun olağanüstü bir insan olduğunu gösteriyor. Bu kadar derin ve uzun bir politik görüş sahibi, bugüne kadar cihana gelmiş midir ? Hiç  sanmıyorum.

Karl Jaspers’in açıkladığı gibi, “Durumun farkına varan insan, ona hakim olmaya başlamış sayılır. Ona cepheden bakan, şahsiyetini gerçekleştirmek için savaşa atılır ve iradesini ortaya koyar. Ben çağımın içinde bulunduğu manevi durumu tahlil sureti ile, insan olma irademi gerçekleştiririm.”

Atatürk’ün Alman filozofu Karl Jaspers’in açıklamalarının ışığı altında, Mondros Ateşkes Antlaşması sonucu karşılaştığı durum, varlığı objektif yorum ve aldığı karar, onda büyük bir insan olarak, iradesini gerçekleştirme fırsatını vermiştir.

Atatürk  gerçekçi yönü ile ve uzak görüşü ile Osmanlı Devletinin felakete yuvarlanışını gören, durum tesbiti ile değerlendiren ve sonuç olarak karar alan insandır. Bu nedenle Milli Mücadelenin şefi ve lideri olmak herşeyden önce O’nun kaderi  idi.

4. ATATÜRK’ÜN  AKILCILIĞA ÖNEM  VERMESİ

Akılcılık, insanın aklı ile gerçekleri anlama yeteneğine inanmak anlamına gelir.
Atatürkçülük; kişilerin, kuruluşların, devletin kendi fonksiyonlarını gerçekleştirmede akılcılığı, amaca ulaşmayı sağlayacak  araçlardan  başlıcası  olarak kabul eder.

Atatürkçülüğün en önemli özelliği, akılcı ve bilimci bir davranış ve zihniyeti yansıtmasıdır. Bunun anlamı ise milli, milletlerarası sorunlara duygusal ve dogmatik açıdan, peşin hüküm ve kalıplarla değil, akılcı, bilimci ve pragmatik bir yaklaşımla eğilmektir. Genel olarak bu yaklaşımlarda insanlığın karşılaştığın her türlü sorunlara çare bulmak için, durum ve şartlar her çareye başvurularak incelenip gözden geçirilir, gerçeklere ve ihtiyaçlara uygun tartışma ve muhakeme sonunda bir karara varılarak uygulamaya başlanır. Burada egemen olan unsurlar mantık ve akıldır.

Akılcılık, insanların doğru karara varması ve başarılı uygulamalar yapması için sağlam fikirlere sahip olmalarını ister. “Fikirler anlamsız, mantıksız, boş  sözlerle dolu olursa, o fikirler hastalıklıdır. Aynı şekilde sosyal hayat akıl ve mantıktan uzak, faydasız, zararlı ve birtakım inançlar ve geleneklerle dolu  olursa felce uğrar.” 

Ayrıca toplumu harekete geçiren bir liderin düşünceleri görüşleri bütün bireylerin yaşama ilkesine uygunsa, bütün bireylere mutluluk  sağlayacak nitelikteyse, onları aydınlatabilecek durumdaysa sürükleyici olur. 

Atatürkçülüğün gerçekleştirdiği bütün eserlerin temelinde sağlam düşünce , akıl ve hareket vardır. Atatürk “Akıl ve mantığın çözümleyemeyeceği mesele yoktur.” diyerek bunu vurgulamıştır. 

Atatürkçülük’te “Bu dünyada herşey   insan kafasından çıkar. Bir insan başının ifade etmeyeceği hiçbir şeyi düşünemiyorum.” ifadesi ile akılcılığın sorunları çözmede daima başarıyla uygulanabileceği ifade edilmektedir.

Atatürkçülüğe göre akılcılıkta “İnsanların hayatına, faaliyetine egemen olan kuvvet, yaratma ve icat yeteneğidir.” Bütün ilim adamları, sorunların tespit ve çözümlenmesine uğraşanlar, bütün fertler, bilimsel yöntemlerle inceleme yapanlar yaratıcı bir biçimde düşünmezlerse, gerçek, müsbet anlamda bilimsel  yöntemi kullanmamış olurlar.

Dikkatli, her konuyu inceleyen, araştıran bilimsel araştırma ve problem çözme yöntemi akılcı  yöntemlerdir.

Atatürkçülük’te akılcılık, terbiye edilmiş insan zekası ile bilim ve teknoloji bir bütün olarak ele alır. Zekanın terbiyesi kültür ile mümkündür. Atatürk “Bizim  akıl, mantık, zeka ile hareket etmek en belirgin özelliğimizdir. Bütün hayatımızı dolduran olaylar bu gerçeğin delilidirler.” diyerek Türkiye Cumhuriyeti’nin   meydana getirilmesinde yapılan her aşamada akılcılığın nasıl kullanıldığını dile getirmiştir.

Atatürk'çülükte akılcılık, insan ilişkilerinde ve faaliyetlerinde kullanılmaktadır. Atatürkçülük; akılcılığa, bilim ve teknolojiye dayanarak, Türk Devleti hayatını, eğitim sistemini, fikir hayatını, ekonomik hayatı ve bunların değerlerini, hedeflerini, toplumsal ve hukuksal yapısını, yönetim esaslarını tespit etmiştir. Bütün faaliyetlerin başlangıç noktası, konulara akılcı  bir  yoldan yaklaşmak  olmuştur. 

Atatürk eğitim müesseselerinde “Kitapların cansız teorileriyle karşı karşıya   gelen genç beyinler öğrendikleriyle memleketin gerçek durum ve çıkarları arasında ilişki kuramıyorlar. Yazarların ve teorisyenlerin tek taraflı dinleyicisi durumunda kalan Türkiye‘nin çocukları hayata atıldıkları zaman bu ilişkisizlik uyumsuzluk yüzünden tenkitçi, karamsar, milli şuur ve düzene uyumsuz kitleler meydana getirirler.” sözü ile fikri gelişmenin tesisinde de akılcılığın, gerçekçilik, yapıcılık ve maddi sonuçlar almak olduğunu açıklamıştır.

Atatürkçülükte akılcılık, güncel problemlerin çözümlenmesi için gayret sarfedilmesini, ileriye dönük, araştırmalar içinde bulunulmasını ve muhtemel  gelişmelere ait doğru yorumların yapılmasını da kapsamaktadır. Bu yönden ileri görüşlü, geleceğe yönelik, inkılapçı olmak Atatürk akılcılığının bir gereğidir. Bir milletin sağlıklı bir şekilde yaşaması ve refah seviyesini daima yükseltmesi o milleti oluşturan kişilerin akıl gücü ve akılcılığı kullanmaları ile doğrudan  ilişkilidir. 

Atatürkçülükte kişilerin bilgili kılınmasıyla milletin sağlamlığı gerçekleşir. “Kişiler düşünür olmadıkça, hangi haklara sahip olduğunu anlamadıkça, kitleler istenilen yöne, herkes tarafından iyi veya kötü yöne yöneltilebilirler. Kendini kurtarabilmek için her kişinin geleceği ile bizzat ilgilenmesi lazımdır. Aşağıdan yukarıya, temelden çatıya doğru yükselen böyle bir müessese elbette sağlam olur. 

Şüphe yok, her  işin başlangıcında aşağıdan yukarıya doğru  olmaktan ziyade, yukarıdan aşağı olması zorunluluğu vardır.” Atatürk’ün bu sözlerinde, ülkemizin bu güne kadar maruz kaldığı iç tehlikelerde bilinçsiz, inançsız kişilerin oynadığı rolü görmek mümkün olduğu kadar, ülkede birlik  ve bütünlüğün sağlanmasında ve iç tehlikelerin önlenmesinde güçlü, sağlam ve  akılcı bir devlet otoritesinin ne kadar gerekli olduğunu görmek mümkündür.

Akılcılık, faaliyetlerin düzenlenmesinde, sorunların tespit ve çözülmesinde kullanılan yöntemleri ve yöntemleri kullanan kişileri kapsamına alır. Bunlardan yalnız birinin akılcı olması sonuç olmaz. Akılcılıkta karara varmada kullanılan bilgiler ve yöntemler gerçeklere uymalı ve bilimsel olmalıdır.

Akılcılık, kişilere sorumluluklar verilmesini, vazifelerini yaptıklarından ve yapamadıklarından sorumlu olmalarını ve sorumluluktan korkmamalarını öngörür. Başarı için, vazifelilerin girişimlerde bulunmaları, bu girişimlerden korkmamaları, tek endişelerini yaptıkları icraatın isabetli olup olmadığı teşkil etmelidir. Akılcılık, kişilerin; çıkarlarından, bencil emellerinden sıyrılmış, aklında, kanında, vicdanında cevher olan, canlı ve alevli ideallere sahip olmalarını öngörür.

Atatürk, geleceğin Türkiye’sini ve onun Cumhuriyetini sağlam temellere oturtmak ve daima ileriye, yeniye ve güzele gidişini sağlamak için akıl ve mantık kuralları çerçevesinde hareket etmiş, bağnazlığa, yobazlığa, boş inançlara, diğer bir deyiş ile akıldışıcılığa karşı çıkarak, bugünkü çağdaş Türkiye’nin  kurulmasını ve  gelişmesini  sağlamıştır.

Sonuç olarak; Atatürk “Ben manevi miras olarak hiçbir âyet, hiçbir doğma, hiçbir donmuş ve kalıplaşmış kural bırakmıyorum. Benim manevi mirasım ilim ve akıldır. Benim Türk Milleti için yapmak istediklerim ve başarmaya çalıştıklarım ortadadır. Benden sonra, beni benimsemek isteyenler, bu temel mihver ( eksen ) üzerinde akıl ve ilmin rehberliğini kabul ederlerse, manevi mirasçılarım olurlar.” demek suretiyle ilme ve akla verdiği önemi bir kere daha vurgulamıştır.

5. ATATÜRK’TE  AKILCI  VE  MATEMATİKSEL DÜŞÜNME

Akılcılığı, Batı’da bir felsefi akım olarak yerleştiren iki büyük düşünürün, R. Descartes (1596–1650) ve I . Kant (1724–1804)’ın aynı zamanda büyük matematikçiler olmaları gibi, Türkiye’de  akılcılık ve bilimsel düşünme çağını açan bir büyük insanın, Mustafa Kemal Atatürk’ün de matematikçi olması bir rastlantı değildir. Çünkü böyle bir akımın yerleştirilmesi başarısını, ancak onun temel niteliğini yetkin biçimde taşıyan bir insan gerçekleştirebilir. Bundan dolayı, seçkin akılcı bir kişinin , aynı zamanda seçkin bir matematikçi olması , başarısını olağanüstü kılabilir.

Akıl ve bilim kavramları, O’nun düşüncelerinde çoğu kez birlikte kullanılmış ve önemleri birlikte vurgulanmıştır. Bunu kesinlikle bilinçli olarak yapmıştır. Nitekim O, bir konuşmasında, “Benim manevi mirasım  bilim ve akıldır.”  demiştir.
Atatürk’ün düşüncelerinin yapısında, rasyonel düşünme, matematiksel düşünme, bilimsel düşünme çok belirgindir.

Atatürk bir konuyu, bir sorunu işlerken matematikçi mantığı ile değişik olasılıkları ve çözümleri irdeleyip değerlendirmiştir. O, kimi düşüncelerini açıklarken niceliksel terimleri yani matematiksel kavramları özellikle kullanmıştır. Matematiğin, ulusal eğitimimizdeki büyük önemini öncelikle vurgulamıştır. O’nu, özgün, kısa ve özlü  anlatımı, matematikçi mantığına dayanmaktadır. Çünkü matematiksel bir ifade de, hiçbir terim, rasgele biçimde yer alamaz, çıkarılamaz, değiştirilemez. Nitekim O’nun düşüncelerinde hiçbir sözcük, hiçbir cümle rasgele kullanılmamış, belirli bir mantıksal dizilim içinde bütünleşmiştir. O’nun hangi konuya ilişkin olursa olsun tanımları, tıpkı geometri tanımları gibi, sadece gerekli kavramları yeterli biçimde içermektedir.

6. ATATÜRK’ÜN  AKILCILIK İLE İLGİLİ SÖZLERİ

Akıl ve mantığın halletmeyeceği mesele yoktur.
Bizim akıl, mantık, zeka ile hareket etmek belli özelliğimizdir. Bütün hayatımızı dolduran vak’alar bu hakikatin delilidirler.
Şuur; daima ileriye ve yeniliğe götürür, ricat kabul etmez bir haslet olduğuna göre, Türkiye Cumhuriyeti halkı, ileriye ve yeniliğe uzun adımlarla yürümekte devam edecektir; şuura illet târi olmadıkça geri gitmek veya durmak hatıra bile gelemez.
Bu dünyada herşey insan kafasından çıkar. Bir insan başının ifade etmeyeceği hiçbir şeyi tasavvur edemiyorum.
Fikirler manasız, mantıksız, boş sözlerle dolu olursa, o fikirler hastalıklıdır. Aynı şekilde sosyal hayat akıl ve mantıktan uzak, faydasız, zararlı ve birtakım inançlar ve geleneklerle dolu olursa felce uğrar.
Fikirler zorlama ve şiddetle, top ve tüfekle asla öldürülemez.
Büyük hadiseler, fikirlerde büyük inkılaplar yapar.
Bir heyeti içtimaiyenin mutlaka maşeri bir fikri vardır. Eğer bu her zaman ifade ve izhar edilemiyorsa, onun ademi mevcudiyetine hükmolunmamalıdır. O fiiliyatta behemehal mevcuttur, varlığımızı istiklalimizi kurtaran bütün ef’al ve harekat, milletin müşterek fikrinin, arzusunun, azminin yüksek tecellisi  eserinden başka bir şey değildir.
Fikir hazırlıkları, seferberlikte asker toplamak için olduğu gibi davul zurna ile temin edilemez. Fikir hazırlıklarında gösterişsiz çalışmak, kendini silmek , karşısındakine samimi bir kanaat ilham etmek lazımdır.

Bütün ilerlemeler, insan fikrinin eseridir. Fikri harekete getirmek birinci işimiz olmalıdır. Bir kere millet benliğine hakim olsun ve düşünebilsin, yeter! Başlangıçta hatalı düşünse de, az zaman sonra bu hatayı düzeltebilir... Fikir bir kere faaliyete başladı mı, her şey yavaş yavaş intizama girer ve düzelir. Fikrin serbest hareketi ise ancak ferdin düşündüğünü serbest olarak söylemek, yazmak ve verdiği karara göre her türlü teşebbüse girebilmek serbestisine sahip olmakla mümkündür.